We hebben slaap nodig; dat is duidelijk. Met een goede nachtrust voel je je fitter, vrolijker en energieker. Af en toe een nachtje niet (goed) slapen is niet direct een probleem, dit heeft geen langdurige en nadelige gevolgen voor je gezondheid en over het algemeen haal je deze slaap in één van de komende nachten weer in. Wanneer slaapproblemen chronisch worden, kan het wel invloed hebben op je gezondheid en het dagelijks functioneren. Op de vraag welke invloed slaap (en slapeloosheid) heeft op onze gezondheid en waarom de slaap zo belangrijk voor ons is (een mens kan zonder slaap immers niet leven), kan tot op de dag van vandaag nog niemand een eenduidig antwoord geven. De slaap blijft daarmee één van de grootste mysteries van het leven.

De slaap is één van de grootste mysteries van het leven

Heb je moeite met slapen of ervaar je regelmatig slapeloze nachten? Lees dan ook dit artikel voor adviezen voor een betere slaap.

 

Een circadiaan ritme

De slaap wordt geregeld door het circadiaan ritme. Dit is het 24-uurs dag/nachtritme dat gestuurd word door onze voorgeprogrammeerde biologische klok. Het ritme loopt min of meer synchroon met de aan- en afwezigheid van blauw licht (daglicht). Alhoewel het circadiaan ritme ook bestaat bij constant licht of constante duisternis, zorgt de aan- en afwezigheid van daglicht ervoor dat het biologisch ritme elke 24uur gesynchroniseerd wordt.  Dat betekent dat natuurlijk daglicht belangrijk is voor lichaamsprocessen die gestuurd worden door het circadiaan ritme. Het slaap/waak ritme is een van de lichaamsprocessen die worden gestuurd door het circadiaan ritme. Bij het ochtendlicht worden we wakker en wanneer de avond valt worden we slaperig. Het slaaphormoon melatonine speelt hierin een belangrijke rol. Dit hormoon wordt aangemaakt bij duisternis en afgebroken wanneer er (blauw) licht op het netvlies van het oog valt. Op deze manier beïnvloedt licht het slaapritme. TV-kijken en het gebruik van smartphones, laptops, tablets en computers vlak voordat je gaat slapen is dan ook geen goed idee.

TV-kijken en het gebruik van smartphones, laptops, tablets en computers vlak voordat je gaat slapen is geen goed idee

 

Hoeveel slaap heb je nodig?

Tijdens het leven verandert je behoefte aan slaap. Ook is er een grote individuele variatie in hoeveel slaap iemand nodig heeft. Een pasgeboren baby slaapt dagelijks 11-19 uur. Dit daalt gedurende de eerste twee levensjaren naar 9-16 uur. Schoolkinderen en middelbare scholieren hebben dagelijks 7-12 uur slaap nodig. Volwassenen hebben voldoende aan 6-10 uur slaap per dag en mensen boven de 65 kunnen met 5-9 uur nog prima functioneren.

 

Het belang van een goede nachtrust

Er is nog veel onduidelijk over wat er tijdens de slaap precies gebeurt. Er vindt herstel en groei plaats. Maar waar de slaap nog meer essentieel voor is, is nog niet bekend. Vele onderzoekers verdiepen zich in het mysterie van de slaap en doen een poging om antwoorden te vinden op de vraag waarom slaap zo belangrijk voor ons is. Dit doen zij voornamelijk door te kijken naar de gevolgen van langdurige slapeloosheid.

Energiestofwisseling

Een van de ontdekkingen is het belang van slaap voor de energiestofwisseling. Deze stofwisseling werkt minder efficiënt bij slapeloosheid. Het gevoel van verzadiging en honger raakt verstoord, het koolhydraat metabolisme werkt niet meer optimaal en de kans op gewichtstoename en overgewicht neemt toe. Uit onderzoek blijkt ook dat mensen die langer slapen overdag minder calorieën en suiker gebruiken dan korte slapers. Slaap lijkt dus van belang te zijn voor een goede stofwisseling.

Mensen die langer slapen gebruiken overdag minder calorieën en suikers dan korte slapers

 

Immuunsysteem

Ook is de slaap belangrijk voor het immuunsysteem. Mensen met langdurige slapeloosheid hebben meer ontstekingsfactoren in hun bloed. Dit is een teken dat het immuunsysteem te agressief werkt. Op de korte termijn is dat niet zo erg, maar wanneer dit maanden en jaren aanhoudt kan het schadelijk zijn voor onder andere het hart en de bloedvaten. Een chronische te korte nachtrust (minder dan 5 uur per nacht) verhoogt de kans op overgewicht, diabetes, hypertensie, een verhoogd cholesterolgehalte en hart- en vaatziekten. Hier lijken ontstekingsfactoren een rol in te spelen.

Stress

Langdurige slaapproblemen kunnen de stressgevoeligheid vergroten. Na een paar nachten niet of slecht slapen reageer je sneller op stressprikkels en ervaar je meer stress. Ook hier geldt: op de korte termijn niet direct een probleem maar als dit lang aanhoudt kan het leiden tot verstoringen in het lichaam en het ontstaan van onder andere vergeetachtigheid, depressiviteit, minder zin in seks, extreme behoefte aan suiker, overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten. Goed slapen helpt je dus weerbaarder te maken in stress-situaties.

Geheugen en leervermogen

Goed slapen is ook gunstig voor het geheugen en het leervermogen. Onderzoek laat zien dat je met een goede nachtrust beter in staat bent om te onthouden en te leren. Dit effect is er al op de opvolgende dag. Hoe meer nachten je goed slaapt, hoe beter je leervermogen wordt. Aan de andere kant geldt ook dat als je al langere tijd slecht slaapt zonder de slaap in te halen, je leervermogen steeds verder afneemt. Opvallend hierbij is een studie die laat zien dat je inderdaad door slapeloze nachten minder onthoudt, maar dat je negatieve gebeurtenissen en gedachten wél blijft onthouden. Door slapeloosheid kan het dus zijn dat je gedachten en herinneringen steeds negatiever worden. Dit lijkt dan ook een logische verklaring voor de relatie tussen slapeloosheid en depressie.

Je onthoudt door slapeloze nachten vooral negatieve gebeurtenissen en gedachten

 

Goed slapen is dus niet alleen belangrijk zodat je je overdag fitter en energieker te voelen, maar ook voor je gezondheid op de langere termijn. Een goede slaap is belangrijk voor het metabolisme (onder andere de energiestofwisseling en de voedselvertering), het immuunsysteem, de stressgevoeligheid, cognitieve functies zoals geheugen en psychologische aspecten zoals negatieve gedachten. Maar ook kan slapeloosheid effect hebben op sociaal vlak (hoe je omgaat met vrienden en familie), financieel vlak en het functioneren op het werk. Kortom, een goede slaap is niet alleen belangrijk voor je lichamelijke gezondheid maar voor je algeheel functioneren.

 

Bronnen en referenties